Maar was dit die regte besluit?

Verlede week het die Reserwebank se monetêre beleidskomittee die repo-koers verhoog en ekonome het heelwat hieroor te sê.

Onthou, die SARB se mandaat is om inflasie naby die mikpunt te hou – in a and tussen 4% en 6%. Die repo-koers (die koers waarteen banke geld leen by die SARB) is die belangrikste instrument wat hulle het om dit mee te doen. Inkrimpende monetêre beleid beteken dat hulle die repo-koers verhoog, om inflasie te verlaag. Deur verskillende kanale wil hulle die totale vraag in die ekonomie, spesifiek verbruiksbesteding en investering, verminder.

Die kanale waardeur hierdie meganisme werk word in die figuur hierbo verduidelik.

• Die een wat die maklikste is om te verstaan werk deur kommersiële rentekoerse. As die repo verhoog word, verhoog die prima uitleenkoers – dit word duurder om met skuld te koop en verbruikers bestee minder.
• Dit is dan ook duurder om geld te leen vir investering en minder investering beteken minder uitbreiding van totale vraag en minder druk op pryse.
• Die hoër rentekoerse beïnvloed ook die pryse van skuld-instrumente, aandele en eiendom en het ‘n balansstaat-effek or netto-waarde effek: As rentekoerse hoër is, is die pryse van skuld-instrumente laer; hoër rentekoerse demp ook die eiendomsmark. Die gevolg is minder besteding en minder druk op pryse.
• Hoër rentekoerse behoort ook die wisselkoers te laat appresieer. Die skakels deur na infflasie behoort soos volg te werk: Hoe groter die rentekoersverskil tussen bv SA en die VSA, hoe meer aanloklik is dit vir buitelanders om in die Suid-Afrikaanse kapitaalmark te belê, eerder as in die VSA. Dit verhoog die vraag na rand. Die wisselkoers versterk, invoere is goedkoper (laer inflasie) en die totale vraag is laer, met minder druk op pryse.
• Laastens gaan dit ook oor inflasie verwagtinge – as ondernemings wat pryse vasstel, of arbeiders wat onderhandel vir loonverhogings, verwag dat inflasie in die toekoms hoog gaan wees, dan bou hulle dit nou al in pryse en lone. Deur streng monetêre beleid te volg was die SARB dus dat hulle ernstig is oor lae inflasie en dat groot prysverhogings of groot looneise nie nodig is nie – hulle gaan sorg dat inflasie laag bly.

Daar is dus heelwat stappe tussen ‘n rentekoersverhoging en laer inflasie en min daarvan is onder die SARB se beheer. Hulle sal argumenteer dat verlede week se verhoging eintlik die inflasiekoers 18 tot 24 maande van nou af gaan raak.

Dit is juis hier waar die ekonome wat verskil se kritiek lê. Die storie hierbo gaan oor vraag-trek inflasie, maar hulle argumenteer dat opwaartse druk op pryse eerder koste-druk is. Hulle sê dat die inflasionêre druk wat wel bestaan (Junie se VPI inflasiekoers was 4.7%, op vanaf 4.6% in Mei) is vanaf sogenaamde geadministreerde pryse en nie van ‘n oormaatvraag van verbruikers nie. Dit is die koste van bv. elektrisiteitspryse wat styg en dit gaan nie minder wees omdat die repo verhoog word nie. Die hoër repo-koers kon ook nie die depresiasie van die rand stuit nie en ons het nou hoër invoerpryse en hoër rentekoerse.

Die Reserwebank voer weer aan dat hulle goeie rede het om bekommerd te wees oor looneise en inflasieverwagtinge. En hulle moet natuurlik vir die internasionale markte die sein stuur dat hulle ernstig daaroor is om by die inflasiemikpunt te hou.

Een manier om oor die hele storie te dink is dat inflasie is soos ‘n voertuigmotor wat oorverhit. Dit kan gebeur omdat jy te vinnig probeer ry en dan moet daar rem getrap word. Dit kan ook gebeur omdat daar nie water in die verkoeler is nie.

Op die oomblik is die inflasiedruk in die Suid-Afrikaanse ekonomie nie omdat verbruiksbesteding, investering of die ekonomie te vinnig groei nie. Verbruikers en beleggersvertroue is op laagtepunte en die ekonomiese groeikoers is baie laag. Tog trap die Reserwebank rem. Die eintlike probleme lê ver buite die invloed van die Reserwebank – dit is goed soos die geadministreerde pryse, ‘n hoë konsentrasie van eienaarskap en beperkte mededinging,  ‘n stram arbeidsmark en kollektiewe bedinging, lae produktiwiteit en ‘n ekonomie wat sukkel om internasoinaal mee te ding.

Dit is nie so maklik om te sê of die repo-koersverhoging die regte besluit was nie.